Εκφοβισμός στο σχολείο; Αντιμετωπίστε τον!

Γράφει η

Κοινωνιολόγος,Διονυσία Τριπολίτου

Επιστρέφει το παιδί μας από το σχολείο: πώς είναι το προσωπάκι του; Είναι χαρούμενο ή καλύπτεται από μια μυστηριώδη «σκιά»; Πώς τα πήγε με τα μαθήματά του, πως έπαιξε στα διαλλείματα και με ποιους; Ερωτήματα που σχεδόν καθημερινά μας απασχολούν, με ώθησαν να ασχοληθώ παραπάνω μ΄ένα θέμα που μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά, τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς και να μην αφαιθεί στην τύχη του. Γιατί οι συνέπειες αργότερα μπορεί να γίνουν οδυνηρές με κοινωνικές συνέπειες όπως π.χ. την παραβατικότητα ανηλίκων. «Οι εκδηλώσεις βίας στο χώρο του σχολείου έχουν παρατηρηθεί από πολύ παλιά με διάφορες μορφές: σωματική βία, λεκτική, ψυχολογική, σεξουαλική ή βανδαλισμός. Μια από αυτές τις εκδηλώσεις βίας είναι και ο εκφοβισμός (bullying). Στο άρθρο που ακολουθεί διαβάστε προσεκτικά τι μπορείτε να κάνετε αν το παιδί σας αντιμετωπίσει παρόμοιο πρόβλημα. O εκφοβισμός αναφέρεται σε επιθετική, σκόπιμη πράξη, η οποία είναι επαναλαμβανόμενη και ασκείται από ένα ισχυρότερο άτομο ή ομάδα ισχυρότερων ατόμων σε ένα άτομο πιο αδύναμο. Μπορεί να είναι άμεση εκδήλωση βίας, σωματικής ή λεκτικής ή και έμμεση με τη μορφή του κοινωνικού αποκλεισμού. Οι ερευνητές έχουν κατατάξει τα θύματα εκφοβισμού σε διάφορες κατηγορίες. Αναφέρουν παιδιά-θύματα με «παθητική» συμπεριφορά και παιδιά-θύματα με «προκλητική» συμπεριφορά. Τα πρώτα χαρακτηρίζονται ως αγχώδη, κοινωνικά αποσυρμένα, που δεν κάνουν καμιά προσπάθεια υπεράσπισης του εαυτού τους όταν δέχονται επίθεση. Τα δεύτερα χαρακτηρίζονται ως επιθετικά και οξύθυμα που προκαλούν τους θύτες. Κάποια παιδιά είναι θύματα εκφοβισμού χωρίς να υπάρχει προφανής λόγος. Κάποια άλλα βρίσκονται στο στόχαστρο γιατί διαφέρουν σε κάτι από τα υπόλοιπα παιδιά (ο τρόπος που μιλάνε, ο τρόπος που περπατάνε, το όνομά τους, το χρώμα τους, το ανάστημά τους, τα κιλά τους κ.α.) Ο εκφοβισμός είναι μια πολύ δυσάρεστη εμπειρία για τα θύματα, που δηλητηριάζει τη σχολική ζωή τους και μπορεί να έχει τεράστιες συνέπειες στη διάθεση και στη συμπεριφορά τους. Τα παιδιά-θύματα νιώθουν μόνα, δυστυχισμένα και φοβισμένα. Χάνουν την αυτοπεποίθησή τους. Το σχολείο γίνεται ένας χώρος ανασφαλής στον οποίον δε θέλουν να βρίσκονται. Συχνά κατηγορούν τον εαυτό τους για αυτό που γίνεται και απομονώνονται. Φοβούνται ότι αν κουβεντιάσουν με οποιονδήποτε αυτό που συμβαίνει, θα χειροτερέψει την κατάσταση. Μάλιστα, συχνά η οικογένεια και το περιβάλλον του σχολείου μένουν απληροφόρητοι και ανυποψίαστοι. Από την άλλη μεριά, υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους μερικά παιδιά γίνονται θύτες. Κάποια βρίσκουν αυτόν τον τρόπο για να είναι δημοφιλή. Για κάποια άλλα πάλι έχει τεράστια σημασία να δείχνουν ότι είναι δυνατά και ότι έχουν τον έλεγχο. Αν και ακούγεται παράδοξο, κάποια άλλα μπορεί να υπήρξαν τα ίδια θύματα εκφοβισμού στο παρελθόν και να αντιδρούν υιοθετώντας τα ίδια βίαιη συμπεριφορά. Υπάρχουν κάποιες ενδεικτικές συμπεριφορές που μπορεί να κάνουν έναν γονιό να σκεφτεί ότι το παιδί του μπορεί να είναι θύμα εκφοβισμού: Το παιδί ξαφνικά δεν θέλει να πάει στο σχολείο. Παραπονιέται ότι είναι άρρωστο όταν πρόκειται να γίνει σχολική εκδρομή. Επιστρέφει στο σπίτι με μελανιές. «χάνει» το χαρτζιλίκι του. .Έχει κακή διάθεση. Δεν θέλει να βγει από το σπίτι. Έχει επιθετική συμπεριφορά απέναντι στα αδέρφια του (ή στους γονείς του). Πέφτει η σχολική του επίδοση. Έχει αϋπνίες. Απομονώνεται από παλιούς του φίλους. Από τη στιγμή που ο γονιός υποψιαστεί ότι το παιδί του είναι θύμα εκφοβισμού, καλό είναι να του απευθύνει μερικές διερευνητικές ερωτήσεις: Πώς ήταν η μέρα σου στο σχολείο; Με ποιους έπαιξες; Τι παιχνίδια παίξατε; Σου αρέσουν αυτά τα παιχνίδια; Μήπως θα ήθελες να παίζεις με άλλα παιδιά; Υπάρχει κάτι που σε ενοχλεί στη συμπεριφορά αυτών των παιδιών; Θέλεις να πας στο σχολείο αύριο; Υπάρχει κάποια ώρα της ημέρας που σου είναι ιδιαίτερα δυσάρεστη στο σχολείο; Θέλεις να καλέσεις κάποιους φίλους για παιχνίδι; Υπάρχει κάποιο παιδί που δεν συμπαθείς; Ελπίζω να ξέρεις ότι στο σχολείο έχουν όλοι τα ίδια δικαιώματα και ότι πρέπει όλοι να αισθάνονται ασφαλής. Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να τρομοκρατεί τους άλλους. Δεν είναι αυτονόητα τα παραπάνω για τα παιδιά, ούτε νιώθουν πάντα ότι μπορούν να συζητήσουν θέματα που αφορούν τις σχέσεις τους με τους συνομήλικούς τους, με τους μεγάλους. Δεδομένου δε, ότι ζούμε σε έναν κόσμο που τη βία φαίνεται να την εκμεταλλεύεται, δεν ξέρει πάντα τι είναι αποδεκτό και τι όχι ως συμπεριφορά μέσα στη μικρή κοινωνία του σχολείου. Αν λοιπόν ο γονιός αντιληφθεί ότι το παιδί του είναι θύμα εκφοβισμού, θα πρέπει: να συζητήσει μαζί του γι’ αυτό που συμβαίνει, να μάθει με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη λεπτομέρεια τι είδους βία ασκείται στο παιδί και να του ξεκαθαρίσει ότι όλες οι μορφές βίας είναι απαράδεκτο φαινόμενο. Να τονίσει στο παιδί ότι έχει το δικαίωμα να αισθάνεται ασφάλεια στο σχολείο του και ότι δεν χρειάζεται να αποδέχεται να του φέρονται με αυτόν τον τρόπο. Να παροτρύνει το παιδί να προσπαθεί να βρίσκεται σε ασφαλή μέρη, να μην είναι μόνο του, να είναι με ομάδα φίλων του. Οι θύτες δύσκολα ενοχλούν κάποιον που περιτριγυρίζεται από άλλους. Να καθοδηγήσει το παιδί για το πώς πρέπει να αντιμετωπίσει την κατάσταση: συνήθως η καλύτερη τακτική είναι να δείξει σε αυτόν που επιτίθεται ότι δεν ανέχεται αυτή τη συμπεριφορά. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να ανταποδώσει. Αντίθετα θα πρέπει να πει στο παιδί που το παρενοχλεί ότι δεν του αρέσει αυτό που γίνεται και ότι πρέπει να σταματήσει. Στη συνέχεια το ίδιο να απομακρυνθεί. Είναι αποδοτικότερο να μιλήσει με ήρεμο τόνο. Τα παιδιά που είναι θύτες συχνά θέλουν να δουν ότι μπορούν να αναστατώσουν αυτόν που παρενοχλούν και χάνουν το ενδιαφέρον τους εάν δεν το καταφέρουν αυτό. Εάν το παιδί φοβάται να μιλήσει μόνο του στο παιδί που το παρενοχλεί, καλό είναι να βρίσκεται μαζί του κάποιος άλλος. Εάν κάποιος του επιτεθεί θα πρέπει να το αναφέρει αμέσως σε δάσκαλο. Να ενισχύσει το παιδί στο να συμμετέχει σε ομάδες με κάποιο αντικείμενο ενδιαφέροντος, κάποιο σπορ για παράδειγμα, όπου θα του δοθεί η ευκαιρία να γνωρίσει και άλλα παιδιά με παρόμοια ενδιαφέροντα, ώστε να μετριαστεί έτσι η απομόνωσή του και η στενοχώρια του και να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη στον εαυτό του και η αυτοπεποίθησή του. Τέλος, να ενημερώσει ο γονιός μόνος ή μαζί με το παιδί το σχολείο, ώστε να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία του παιδιού.» ΥΓ: Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από το βιβλίο «Πώς να μιλήσετε σε ένα παιδί για…», της Συμβουλευτικής Τηλεφωνικής Γραμμής-Σύνδεσμος 801 801 1177