Ματιά στην καιόμενη Τροία. Έργο του Johann Trautmann, 18ος αιώνας
Προσυμφωνημένη διδασκαλία μου χτες 19η Φεβρουαρίου 2015/10.00΄ -10.45΄στο Δ.Σ. Βελβεντού. Στην Ιστορία του Γ2 τμήματος: Ο δούρειος ίππος και η καταστροφή της Τροίας.[1] Όπως πάντα στο ενεστός μάθημα και στον ορισμένο χρόνο των τριών τετάρτων.
Ορθότατα το σχετικό ΔΕΠΠΣ αναφέρεται στις επιβιώσεις της μυθολογίας στην τέχνη,[2] ενώ το ΑΠΣ ομιλεί για τις «αναπαραστάσεις των γεγονότων σε εικόνες από την αρχαία ελληνική και τη σύγχρονη τέχνη».[3] Όπως επίσης και το Βιβλίο του Δασκάλου,[4] που θέτει ως στόχο «να πληροφορηθούν [οι μαθητές] τα συναρπαστικά γεγονότα που αναφέρονται στην πτώση της Τροίας».[5]
Τον ιστορικό ενδιαφέρει πρωτίστως το περιεχόμενο κι ακολούθως οι μέθοδοι κοινοποίησής του. Η αρτιότητα των δεύτερων δεν πιστοποιεί την αληθότητα του πρώτου, ιδιαίτερα επάνω στο εξαιρετικά ολισθηρό πεδίο των μύθων. Παρ’ όλο που κάτω από το κέλυφός τους κρύβεται πάντα ένας πυρήνας αλήθειας, αυτός δεν είναι εύκολο να ανιχνευθεί μέσα από τις διαθλάσεις των χιλιετιών. Και μάλιστα από τον προκείμενο μύθο που διασώθηκε από απανθιστές αντιγραφών προγενέστερων αντιγραφέων (π.χ. ο Φώτιος από τον Πρόκλο,[6] αυτός από τον Αρκτίνο[7] κοκ) ή από τον Λατίνο Βιργίλιο, ο οποίος χρημάτισε στέλεχος της πολιτιστικής προπαγάνδας κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Οκταβιανού Αυγούστου.[8] Μια, εξέχουσα με την πρώτη ματιά, λεπτομέρεια είναι χαρακτηριστική για το ειρημένο επισκότισμα: ο Βιργίλιος γράφει για τα ελάτινα (fama) σανίδια του Δούρειου Ίππου,[9] αλλά το υψόμετρο της περιοχής Τροίας δεν ξεπερνά τα 90 μέτρα.[10] Πού βρήκαν τα έλατα για να τον κατασκευάσουν;
Τέτοιου είδους επιστημονικές αμφιβολίες μόνον εν ρηματική σπουδή μπορούσαν να ειπωθούν σε δεκάχρονους μαθητές, οπότε επιστροφή στο διδακτικό μέρος. Η προπαρασκευή του γράφοντος είχε εστιαστεί στην διαχρονική ακτινοβολία του (αρχαιο)ελληνικού δαιμονίου, η οποία αντανακλάται στις εικαστικές τέχνες και τον κινηματογράφο. Αποθησαυρίστηκαν, λοιπόν, παλαιές και πρόσφατες απεικονίσεις του Δούρειου Ίππου και της άλωσης της Τροίας, ένα απόσπασμα από ταινία κινούμενων σχεδίων[11] κι έτερο αντίστοιχο από το πρόσφατο επικό έργο Troy.[12]
Μετά από αυτά, ο εσφιγμένος χρόνος των 45΄, στην ουσία 40΄με την είσοδο των μαθητών και την τακτοποίησή τους, κατατμήθηκε ως εξής: 5΄ ανάσυρση της γνώσης των ήδη διδαχθέντων της ενότητας και ισόχρονος διάλογος για το περιρρέον ιστορικό και γεωγραφικό πλαίσιο. Άλλα 5΄ για ανίχνευση της άτυπης γνώσης τους ως προς το νέο κεφάλαιο και τυχόν υπαρχόντων λανθανουσών αντιλήψεων. Ως προς το κύριο δε μέρος προβολή των εικόνων επί 5΄και των βίντεων για 15΄. Ο υπόλοιπος χρόνος για «γενικευτική ανάκλαση της μαθησιακής εμπειρίας» και για προτάσεις εναλλακτικής διδασκαλίας.
Έντεκα μαθητές, θρανία σε κλειστό π, υπερυψωμένη έδρα. Η πίσω πλευρά ενός χάρτη αναρτήθηκε στον μαυροπίνακα ως οθόνη για τον ψηφιακό προβολέα του Σχολείου. Ατομικός φορητός Η/Υ κι εξωτερικά ηχεία. Είχαν στηθεί όλα στο διάλειμμα με την αρωγή της δασκάλας.
Ο χρόνος της υπόμνησης των προτέρων μαθημάτων όπως επίσης και το ιστορικογεωγραφικό συγκείμενο έτρεξε ταχύτατα. Οι μαθητές τα γνώριζαν άριστα. Με την ίδια ευκολία εντόπισαν σε χάρτη που απλώθηκε την Τροία, την οποία, ειρήσθω εν παρόδω, είχε επισκεφτεί η δασκάλα. Η άτυπη γνώση τους για τον δούρειο ίππο και την άλωση της πόλης των Τρώων ήταν εκπληκτική, αν και είχαν λησμονήσει τις πηγές πρόσκτησής της. Αγνοώντας, βέβαια, την ερμηνεία του επιθέτου δούρειος, τους εξηγήθηκε πως η λέξη σχετίζεται με το δόρυ και το ξύλο της δρυός. Ακόμη πως η μεταφορική έννοια της περίφρασης σήμαινε την υπεροχή της σκέψης (του Οδυσσέα) έναντι της σωματικής ρώμης (του Αχιλλέα) ή γενικότερα την εξαπάτηση. Σχετικές παρερμηνείες δεν ανάβλυσαν.
Τις προβολές των εικόνων ακολουθούσαν λεκτικές και συναισθηματικές περιγραφές. Ελκυστικότερα ήταν, κάτι αναμενόμενο, τα αποσπάσματα των ταινιών. Τα παρακολούθησαν διάθερμοι ακόμα και στην οθόνη του Η/Υ, όταν ο παλαιός ψηφιακός προβολέας εφθάρη λόγω υπερθέρμανσης.
Η προφορική ανασκόπηση, αφού οι ασκήσεις του Τετραδίου εργασιών είχαν ήδη περατωθεί,[13]  ήταν αισθαντική. Όταν έπεσε η εναλλακτική πρόταση για θεατροποίηση του μαθήματος, άρχισαν να μοιράζουν ρόλους μεταξύ τους. Συμφωνήσαμε πως, όταν ετοιμαστούν, να το παίξουν μπροστά σε όλη τη συλλογικότητα του Σχολείου.
Εντύπωση προξένησε στο γράφοντα η ερώτηση μαθητή, ανάμεσα σε αρκετές άλλες, για το όνομα του καλλιτέχνη που ζωγράφισε την πυρπόληση της Τροίας, πράξη την οποία ο γράφων δεν είχε εκ των προτέρων θέσει προς ανάλυσιν στον εξεταστικό καμβά, αλλά πίστευε πως οι αντιθέσεις των χρωμάτων της δεν θα παρέμεναν ασχολίαστες από τα παιδιά. Ήταν ο Γερμανός Johann Trautmann,[14] ειδικός στις απεικονίσεις νυχτερινών πυρκαγιών (nächtliche Feuersbrünste).[15]
Υ.Γ. Οι εικόνες που παρουσιάστηκαν ανοίγουν εδώ.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Ιστορία Γ΄ Δημοτικού, από τη μυθολογία στην Ιστορία, Επανέκδοση, ΙΤΥΕ «Διόφαντος», Αθήνα 2014, σ. 78-80,http://ebooks.edu.gr/modules/document/document.php?course=DSDIM-C103&download=/4cf8cf9cbpp2/5239b76eom39
[2] Διαθεματικό Ενιαίοι Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών Ιστορίας, σ. 184, http://ebooks.edu.gr/modules/document/document.php?course=DSDIM-C103&download=/4cf8cf9cbpp2/4cf8cf36phoz
[3] Διαθεματικό, ό.π., σ. 189 όπου το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών
[4] Έχει γραφεί, όπως κι όλο το διδακτικό πακέτο, από έναν Δρ. φιλολογίας και δύο εκπαιδευτικούς ΠΕ, βλ. Ο Πειραιάς στην Νεοελληνική Λογοτεχνία,http://www.emprosnet.gr/emprosnet-archive/a5524605-550d-4c4f-af9b-d5954c1bdfe9 και Ιστορία Γ΄ Δημοτικού, ό.π., σ. 2
[5] Ιστορία Γ΄ Δημοτικού, από τη μυθολογία στην Ιστορία, βιβλίο δασκάλου, ΟΕΔΒ, Αθήνα χ.χ., σ. 62,http://ebooks.edu.gr/modules/document/document.php?course=DSDIM-C103&download=/4cf8cf9cbpp2/4cf8cf9commj
[6] Lesky Albin, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, Ε΄ έκδοση, Κυριακίδης, Θεσσαλονίκη 1993, σ. 135 και Χρηστομάθεια Πρόκλου –Σωζόμενα, σ. 238 κ.ε., http://amfipolis.blogspot.gr/2011/07/blog-post_16.html
[10] Troya, İntepe, Türkiye, Google Earth 2015,
[11] Οδυσσέας Δούρειος Ίππος 2, https://www.youtube.com/watch?v=iWpdBUptuk8
[12] Trojan Horse clip from “ Troy”, https://www.youtube.com/watch?v=YbiR6IMf5KQ
[13] Ιστορία Γ΄ Δημοτικού, από τη μυθολογία στην Ιστορία, Τετράδιο Εργασιών, Επανέκδοση, ΙΤΥΕ «Διόφαντος», Αθήνα 2014-15, σ. 31,http://ebooks.edu.gr/modules/document/document.php?course=DSDIM-C103&download=/4cf8cf9cbpp2/523aa9e2ek32